Language: English | Cymraeg

Aber afon Hafren a rhywogaethau estron goresgynnol

Mae aber afon Hafren yn amgylchedd deinamig ac unigryw sy’n cynnal aneddiadau trefol mawr ac amrywiaeth eang o fuddiannau diwydiant, treftadaeth a hamdden, yn ogystal â chynefinoedd a rhywogaethau pwysig.

Safle Morol Ewropeaidd Aber Afon Hafren

Mae gan aber afon Hafren nifer o ddynodiadau sy’n rhoi statws safle gwarchodedig iddo. Mae’n Ardal Cadwraeth Arbennig oherwydd ei gynefinoedd a rhywogaethau pysgod mudol, yn Ardal Gwarchodaeth Arbennig ar gyfer ei adar hela ac adar hirgoes, ac yn Safle Ramsar ar gyfer ei wlyptiroedd. Gyda’i gilydd, gelwir y dynodiadau hyn yn Safle Morol Ewropeaidd oherwydd bod y cynefinoedd a’r rhywogaethau y mae’r aber yn eu cynnal yn bwysig ar lefel Ewropeaidd. Mae gan aber afon Hafren hefyd nifer o Safleoedd o Ddiddordeb Gwyddonol Arbennig.

Mae’n rhaid rheoli aber afon Hafren ar y cyd, ac mewn modd sensitif, i sicrhau nad yw’r cynefinoedd a rhywogaethau arbennig yn cael eu difrodi. Mae hyn yn cynnwys creu mesurau bioddiogelwch i warchod y safle rhag effaith rhywogaethau estron goresgynnol. Mae Cymdeithas Awdurdodau Perthnasol Aber Afon Hafren (ASERA) yn rheoli’r safle ar y cyd o dan Gynllun Rheoli Safle Morol Ewropeaidd Môr Hafren ac mae wedi bod yn bartner. Bydd y cynllun yn cael ei roi ar waith gan ASERA a Phartneriaeth Aber Afon Hafren gyda chymorth Cyfoeth Naturiol Cymru, Natural England a phartneriaid hollbwysig eraill.

---

Beth yw rhywogaethau estron a goresgynnol?

Mae dros 2,000 o blanhigion ac anifeiliaid wedi cael eu cyflwyno i Brydain o bob rhan o’r byd gan bobl. Gelwir y rhain yn rhywogaethau estron. Mae’r mwyafrif yn ddiniwed, ond mae tua 10-15% yn ymledu ac yn dod yn rhywogaethau estron goresgynnol sy’n niweidio bywyd gwyllt a’r amgylchedd ac yn gostus i’r economi, a gallant hyd yn oed effeithio ar ein hiechyd a’n ffordd o fyw.

Brodorol o’i gymharu ag estron o’i gymharu â goresgynnol

Rhywogaeth frodorol:

• Rhywogaeth a darddodd, ac a esblygodd, yn ei chynefin cyfagos presennol
• Fel arfer yn achosi dim niwed, ond gall fod yn niwsans o dan amodau penodol

Rhywogaeth estron:

• Mae rhywogaeth estron yn rhywogaeth sydd wedi’i chyflwyno i Brydain drwy ymyrraeth ddynol (naill ai’n fwriadol neu’n ddamweiniol) ers diwedd yr oes iâ ddiwethaf (tua 10 mil o flynyddoedd yn ôl)
• Dim effeithiau ecolegol negyddol a/neu gymdeithasol-economaidd negyddol amlwg ar yr ecosystem sy’n ei derbyn
• Nid yw wedi esblygu fan hyn, ond nid yw’n achosi problem

Rhywogaeth estron oresgynnol:

• Rhywogaethau estron goresgynnol yw’r rhywogaethau hynny a gyflwynwyd, yn fwriadol neu’n anfwriadol, y tu allan i’w cwmpas daearyddol naturiol, gan achosi effeithiau amgylcheddol, cymdeithasol a/neu economaidd
• Mae oddeutu 10-15% o rywogaethau estron yn niweidiol
• Rhywogaeth estron sy’n achosi niwed ecolegol a/neu niwed economaidd-gymdeithasol
• Nid yw wedi esblygu fan hyn ac mae’n achosi problem

---

Beth yw effeithiau rhywogaethau estron goresgynnol?

Ecolegol ac amgylcheddol:

• Lleihau bioamrywiaeth
• Ysglyfaethu ar rywogaethau brodorol
• Newid y cyfanswm genynnol trwy hybrideiddio
• Cystadleuaeth gyda rhywogaethau brodorol
• Bwyd a lle
• Newid cynefinoedd
• Peirianwyr ecosystem
• Effeithiau ar ymdrechion i adfer cynefinoedd,
• e.e. adfer morwellt a gwelyau wystrys
• Cyflwyno clefydau a pharasitiaid newydd

Economaidd a chymdeithasol:

• Rhwystro peipiau a chyfleustodau cyhoeddus eraill
• Perygl uwch o lifogydd trwy ansefydlogi glannau afonydd
• Effaith ar dwristiaeth a hamdden trwy fiolygru cychod
• Pysgodfeydd a stociau dyframaethu yn marw o ganlyniad i fygu a chystadleuaeth
• Amcangyfrifir bod y gost i economi’r DU yn £4 biliwn y flwyddyn

---

Rhywogaethau sy’n peri pryder i aber afon Hafren

---

Canllawiau adnabod y gellir eu lawrlwytho ar gyfer rhywogaethau estron goresgynnol morol yn y Gymraeg a’r Saesneg

---

Rhywogaethau ar y gorwel ar gyfer aber afon Hafren

Rhywogaeth ar y gorwel = rhywogaeth nad yw wedi’i sefydlu mewn rhanbarth ar hyn o bryd, ond sy’n debygol o oresgyn yn y dyfodol.

---